Η ΙΔΙΟΣΥΓΚΡΑΣΙΑ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ

Σε κάποια πρόσφατη έρευνα αποκαλύφθηκε ότι η πλειοψηφία των συγγραφέων είναι άνθρωποι εσωστρεφείς. Ανάμεσα στους εσωστρεφείς, δύο είναι οι ιδιοσυγκρασίες που ξεχωρίζουν: οι διαισθητικοί και οι στοχαστές που φτάνουν το 22% και 23% αντίστοιχα. Θα πρέπει να σημειώσουμε εδώ ότι οι δύο αυτές ιδιοσυγκρασίες θεωρούνται από τους ψυχολόγους ερευνητές οι πιο σπάνιες. Ανάμεσα στις υπόλοιπες εσωστρεφείς ιδιοσυγκρασίες, οι συγγραφείς κυμαίνονται από το 1% έως το 12%. Τα ποσοστά των διαφόρων εξωστρεφών συγγραφέων κυμαίνονται από 1% έως το 6%.

Το ότι οι περισσότεροι συγγραφείς είναι εσωστρεφείς δεν είναι έκπληξη, αφού η συγγραφή αφορά τον συλλογισμό και τις ιδέες και όχι τον εξωτερικό κόσμο. Ειδικά οι διαισθητικοί και οι στοχαστές, είναι άνθρωποι που αγαπούν το θεωρητικό και αφηρημένο μάλλον, παρά το χειροπιαστό και το συγκεκριμένο. Είναι άνθρωποι πρόθυμοι να πιστέψουν, χωρίς απόδειξη. Εκτός αυτού, η συγγραφή είναι κατ’ εξοχήν μοναχική απασχόληση και οι εσωστρεφείς χαρακτήρες είναι άνθρωποι μοναχικοί. Οι συγγραφείς, συνήθως άνθρωποι πειθαρχημένοι και οργανωμένοι –ο καθένας με το δικό του τρόπο- δεν έχουν πρόβλημα να μείνουν για πολλές ώρες μόνοι, κλεισμένοι σ’ ένα δωμάτιο, χαμένοι στον κόσμο της ιστορίας τους.

Ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των συγγραφέων είναι ότι είναι παθιασμένοι αναγνώστες. Παρ’ όλο που όλοι όσοι αγαπούν το διάβασμα δεν είναι συγγραφείς, όλοι οι συγγραφείς αγαπούν το διάβασμα. Συγγραφέας που δεν διαβάζει, δεν νοείται. Ένα άλλο χαρακτηριστικό γνώρισμα είναι ότι οι συγγραφείς είναι παθιασμένοι με τις λέξεις και τα νοήματά τους, την ερμηνεία τους, τη χρήση τους, τον τρόπο που ακούγονται. Ξοδεύουν πολύ χρόνο για να ψάξουν την ακριβή λέξη, που εκφράζει ακριβώς αυτό που θέλουν να πουν.

Οι συγγραφείς είναι συνήθως άνθρωποι πρόθυμοι να πειραματιστούν, με ανοιχτό μυαλό, που συνεχίζουν να μαθαίνουν καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Το ανοιχτό μυαλό βοηθάει τον συγγραφέα –και κυρίως τον συγγραφέα που ασχολείται με το μυθιστόρημα– να εξετάσει κάθε πιθανότητα, ιδέα, λύση και τρόπο σκέψης, να κατανοήσει χωρίς προκατάληψη τις διαφορετικές κοσμοθεωρίες και τους διαφορετικούς πολιτισμούς και ιδιοσυγκρασίες ανθρώπων. Τον βοηθάει, με λίγα λόγια, να δει και να ζήσει τη ζωή μέσα από τους χαρακτήρες του, να σκεφτεί με το δικό τους μυαλό, να δει τον κόσμο μέσα από τη δική τους κοσμοθεωρία.

Ο συγγραφέας είναι πάντα πρόθυμος να πειραματιστεί και να δοκιμάσει καινούργια πράγματα. Είναι έτοιμος ν’ αλλάξει πορεία στην ιστορία του αν χρειαστεί και είναι ανοιχτός σε απροσδόκητες εκπλήξεις που μπορεί να απαιτούν αλλαγές στο αρχικό του σκεπτικό. Διατηρώντας στο μυαλό του την αρχική δομή του μυθιστορήματος, προσπαθεί ταυτόχρονα να είναι ευέλικτος. Λένε ότι συχνά η ιστορία σε καθοδηγεί και θα πρέπει ως συγγραφέας να είσαι πρόθυμος να την ακολουθήσεις εκεί που θέλει να σε πάει και όχι να προσπαθείς να τη «βιάσεις» για να κάνει αυτό που θέλεις εσύ.

Οι συγγραφείς συνήθως αμφισβητούν το status quo˙ πράγματα και καταστάσεις που άλλοι αποδέχονται ως αδιαμφισβήτητες αξίες. Είναι περίεργοι για κάθε διάσταση της ζωής και ενδιαφέρονται να μάθουν και να καταλάβουν, τόσο τον εαυτό τους όσο και τους άλλους.  Σ’ αυτό τους βοηθάει και το φυσικό τους χάρισμα της παρατηρητικότητας, που με τη σειρά του γεννά ερωτηματικά και τους οδηγεί να ψάχνουν για απαντήσεις. Το ίδιο το γράψιμο τους υποχρεώνει να αναζητούν πληροφορίες και να μαθαίνουν για πολλά θέματα επεκτείνοντας έτσι τους ορίζοντες τους και τις γνώσεις τους. Η επιθυμία τους για εκμάθηση οδηγεί στη δημιουργικότητα και σε καινούργια έμπνευση. Ο ερευνητής Mihaly Csikszentmihalyi έχει πει το εξής για τους δημιουργικούς ανθρώπους:

«Αν υπάρχει μία λέξη που κάνει τους δημιουργικούς ανθρώπους διαφορετικούς είναι η λέξη πολυπλοκότητα. Αντί να είναι ένα άτομο, είναι ένα πλήθος. Σαν το λευκό χρώμα, που περιλαμβάνει όλα τα χρώματα, τείνουν να συμφιλιώνουν μέσα τους ολόκληρη τη γκάμα των ανθρώπινων δυνατοτήτων. Η δημιουργικότητα επιτρέπει το παράδοξο, το φως, τη σκιά, την αντίφαση, ακόμα και το χάος –και οι δημιουργικοί άνθρωποι βιώνουν και τα δύο άκρα με την ίδια ένταση».

Πολύ συχνά, οι συγγραφείς είναι «βασανισμένες ψυχές», που ταξιδεύουν μπρος πίσω στους διάφορους κόσμους των χαρακτήρων τους –τη νέα πραγματικότητα που έχτισαν και δημιούργησαν μετά από σκέψη, ψάξιμο και πολύ μελέτη – βιώνοντας τον πόνο, τις αγωνίες, τις εσωτερικές και εξωτερικές συγκρούσεις των πρωταγωνιστών τους, περνώντας από το ένα πολιτισμικό σοκ (culture shock) στο άλλο, ή σ’ αυτό που αποκαλούμε «ανάστροφο πολιτισμικό σοκ» (reverse culture shock), που συμβαίνει όταν επιστρέφεις από μια ξένη κουλτούρα στην οποία έχεις εγκλιματιστεί, πίσω στη δική σου, κι αισθάνεσαι ξένος. Έτσι και ο συγγραφέας, αισθάνεται για λίγο ξένος στο περιβάλλον του και πριν προλάβει να επανεγκλιματιστεί, ξαναβυθίζεται στον μυθιστορηματικό του κόσμο. Αυτό συμβαίνει κυρίως όταν κάποιος γράφει από την ψυχή και όχι όταν γράφει απλά από τον εγκέφαλο. Το εγκεφαλικό γράψιμο είναι στεγνό και άχρωμο, γεμάτο γενικεύσεις και περιγραφές, περιλήψεις και αφηρημένες ιδέες. Για τον ‘ψυχικό’ συγγραφέα δεν είναι καθόλου περίεργο να γράφει με δάκρυα στα μάτια, να θυμώνει με την αδικία κάποιου χαρακτήρα του ή να γελάει όταν ο χαρακτήρας του κάνει χιούμορ.

Οι συγγραφείς είναι άνθρωποι διορατικοί και έχουμε παραδείγματα συγγραφέων Επιστημονικής, κυρίως, Φαντασίας με εκπληκτική διορατικότητα, όπως ο Ιούλιος Βερν που το μυθιστόρημά του, Από τη Γη στη Σελήνη, προηγήθηκε εκατό χρόνια από το πρώτο ταξίδι στη σελήνη, τη Mary Shelley, που στο μυθιστόρημά της, Φράνκενστάϊν, πρόβλεψε τις μεταμοσχεύσεις οργάνων, και αρκετούς άλλους. Συγγραφείς Φαντασίας και Επιστημονικής Φαντασίας έγραφαν για άλλες διαστάσεις, πριν η επιστήμη αρχίσει να εξερευνά την πιθανότητα και για ηλεκτρονικούς υπολογιστές πολύ πριν την εμφάνισή τους. Είναι στη φύση του συγγραφέα να εξερευνά κάθε διάσταση της ζωής, να προσπαθεί να κατανοήσει πράγματα πέρα και πάνω από τις δικές του γνώσεις και με την διορατικότητα που τον διακρίνει να κάνει συχνά ακριβείς «προβλέψεις» καθώς δημιουργεί τους κόσμους του.

Σ΄ έναν κόσμο που εκτιμάει την εξωστρέφεια και περιμένει χειροπιαστά αποτελέσματα, τα πνευματικά και ψυχικά γνωρίσματα που κάνουν κάποιον να είναι δημιουργικός, είναι τουλάχιστον ενοχλητικά. Οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν την εσωστρέφεια ελάττωμα ή αδυναμία που πρέπει να διορθωθεί, κι επειδή οι δημιουργικοί άνθρωποι είναι συνήθως αντικομφορμιστές, με έντονη την αίσθηση του ιδιαίτερου πεπρωμένου τους, θεωρούνται αντιπαθητικοί από την υπόλοιπη κοινωνία. Περαιτέρω, επειδή είναι πολύπλοκοι άνθρωποι και είναι δυνατόν να είναι πότε εσωστρεφείς και πότε εξωστρεφείς, να δείχνουν εξυπνάδα και αφέλεια ταυτόχρονα, να είναι απόλυτα ρεαλιστές και ταυτόχρονα διαισθητικοί και διορατικοί, να είναι ταπεινοί αλλά και περήφανοι, ν’ αμφιβάλλουν για τον εαυτό τους αλλά και να πιστεύουν σ’ αυτόν, αποτελούν για τους άλλους ένα αίνιγμα και θεωρούνται παράξενοι. Είναι προς συμφέρον μας να κατανοήσουμε ότι τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα κάθε ιδιοσυγκρασίας, υπάρχουν για έναν ορισμένο σκοπό. Είναι μεγάλο λάθος να προσπαθούμε να τακτοποιήσουμε τους ανθρώπους σε κουτάκια που έχουμε φτιάξει σύμφωνα με τις προκαταλήψεις μας, και όχι σύμφωνα με το ποιοι είναι αυτοί οι ίδιοι. Το «γνώθι σ’ αυτόν» ήταν ό,τι πιο σοφό έχει ειπωθεί, επειδή μόνο όταν γνωρίζουμε τον εαυτό μας, μπορούμε να εκτιμήσουμε τη διαφορετικότητα των άλλων. Είναι οι «παραξενιές» των δημιουργικών ανθρώπων που τους κάνουν αυτό που είναι. Η συγγραφή, όπως και κάθε μορφή τέχνης, είναι θέμα ιδιοσυγκρασίας και όχι θέμα επιλογής. Βεβαίως, ο άνθρωπος μπορεί να μάθει τα πάντα όταν θέλει, αλλά η τέχνη θα στοιχειώνει πάντα αυτούς που γεννήθηκαν γι’ αυτό το σκοπό, έστω κι αν δεν ακολούθησαν ποτέ τους κάποιο καλλιτεχνικό επάγγελμα.

Της Έλενας Τίγκα