ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΚΑΙ GENRE
Στην Ελλάδα επικρατεί μεγάλη σύγχυση ανάμεσα στα δύο είδη μυθιστορημάτων και θα ήθελα να ξεκαθαρίσω τη διαφορά. Γενικά, επικρατεί η αντίληψη πως οτιδήποτε φτάνει στη λίστα των bestsellers είναι ποιοτικά καλύτερο, πράγμα που δεν είναι αλήθεια, τουλάχιστον σύμφωνα με την αγγλόφωνη ακαδημαϊκή κοινότητα. Η λίστα των bestsellers αποτελείται απλά από βιβλία που είναι τα πιο δημοφιλή, διαβάζονται δηλαδή περισσότερο από το ευρύ κοινό.
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ
Το «λογοτεχνικό μυθιστόρημα» είναι εξαιρετικά δύσκολο να καθοριστεί. Ο όρος αυτός άρχισε να χρησιμοποιείται κάπου στη δεκαετία του εβδομήντα, κυρίως για να ξεχωρίσει τα «σοβαρά» μυθιστορήματα από τα εμπορικά και δημοφιλή. Σε γενικές γραμμές όμως, «λογοτεχνικό» θεωρείται το είδος εκείνο που ενίσταται στις συμβατικές ιδέες, ασχολείται περισσότερο με τη γλώσσα, το εκφραστικό ύφος και το ψυχολογικό βάθος των χαρακτήρων παρά με την πλοκή. Συχνά είναι προκλητικό, πολύπλοκο και ασχολείται με μεγάλα ανθρώπινα διλλήματα. Οι συγγραφείς τους έχουν υψηλές καλλιτεχνικές τάσεις και πιστεύουν στον ηθικό σκοπό του μυθιστορήματος. Στόχος τους είναι να μας κάνουν να σκεφτούμε, ν’ αλλάξουμε. Στα λογοτεχνικά περιλαμβάνεται φυσικά και ολόκληρη η κλασσική λογοτεχνία.
Τα λογοτεχνικά μυθιστορήματα δεν ακολουθούν κάποια φόρμουλα και θεωρούνται «διανοουμενίστικα», «επιτηδευμένα» και «βαρετά» ή δύσκολα στο διάβασμα. Για πολλούς δεν είναι παρά τα μυθιστορήματα που αποτελούν τη λίστα για το Booker Prize.
Τα λογοτεχνικά μυθιστορήματα πολύ σπάνια φτάνουν στη λίστα των bestsellers, που όπως το λέει και η λέξη, αποτελείται από τα μυθιστορήματα που έχουν πουλήσει τα περισσότερα αντίτυπα. Είναι, δηλαδή, τα μυθιστορήματα που διαβάζονται περισσότερο.
ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΑ GENRE
Ο όρος genre μεταφράζεται στα ελληνικά ως ‘παραλογοτεχνία’ -ένας πολύ ατυχής όρος, μιας και στα genre περιλαμβάνονται όλα τα εμπορικά και δημοφιλή μυθιστορήματα, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που αποτελούν τη λίστα των bestsellers. Γι’ αυτό το λόγο θα συνεχίσω να χρησιμοποιώ τον αγγλικό όρο genre μάλλον, παρά ‘παραλογοτεχνία’.
Τα μυθιστορήματα genre ακολουθούν μια ορισμένη φόρμουλα και εστιάζουν περισσότερο στην πλοκή και λιγότερο στο βάθος των χαρακτήρων. Σ’ αυτά περιλαμβάνονται οι παρακάτω κατηγορίες:
- Ρομαντικά μυθιστορήματα
- Ιστορικά μυθιστορήματα
- Μυθιστορήματα Επιστημονικής φαντασίας
- Θρησκευτικά μυθιστορήματα
- Μυθιστορήματα Φαντασίας
- Μυθιστορήματα Θρίλερ
- Μυθιστορήματα Μυστηρίου
- Αστυνομικά μυθιστορήματα
- Μυθιστορήματα Γουέστερν
- Περιπετειώδη μυθιστορήματα
- Ερωτικά μυθιστορήματα
Είναι πάντα πιθανόν, κάποιο απ’ αυτά τα μυθιστορήματα να συμπεριληφθεί τελικά στα λογοτεχνικά. Για παράδειγμα, τα μυθιστορήματα φαντασίας θεωρούνται genre, όμως, ‘Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών’ του Tolkien και ‘Τα Χρονικά της Νάρνια’ του C.S.Lewis, έχουν συμπεριληφθεί στα λογοτεχνικά βιβλία, όπως και αρκετά άλλα. Είναι επίσης δυνατόν, κάποιο από τα βιβλία της λίστας των bestsellers να προστεθεί στα λογοτεχνικά, αν θεωρηθεί ότι ανταποκρίνεται στα κριτήρια.
Της Έλενας Τίγκα