ΑΠΟΨΗ ΣΤΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

(POINT OF VIEW - POV)

Κάθε ιστορία έχει τον αφηγητή της.  Ποιανού την άποψη θα επιλέξουμε για να πει την ιστορία θα καθορίσει τον τρόπο που η ιστορία θα ειπωθεί και θα επηρεάσει βαθιά την ίδια την φύση της ιστορίας.

Ο αφηγητής ή αφηγήτρια δεν είναι πάντα ο πρωταγωνιστής μας. Μπορεί να επιλέξουμε να πει κάποιος άλλος την ιστορία του ήρωα ή της ηρωίδας μας. Ας πούμε, για παράδειγμα, ότι θέλω να γράψω την ιστορία ενός ορφανού αγοριού που το σκάει από το ορφανοτροφείο και κάποια μέρα γίνεται πρόεδρος κάποιας εταιρείας αλλά βρίσκει και τον πραγματικό του πατέρα. Μπορεί να επιλέξω να πω την ιστορία από την άποψη του παιδιού ή από την άποψη του πατέρα, ή ακόμα από την άποψη κάποιου τρίτου που έχει παρακολουθήσει το παιδί από κοντά όλη του την ζωή. Ανάλογα με την άποψη που θα επιλέξω, θα έχω και μια εντελώς διαφορετική ιστορία. Εξαρτάται που θέλω να δώσω την έμφαση και τι είδους ιστορία θέλω πραγματικά να πω. Μπορώ, βέβαια, να χρησιμοποιήσω περισσότερες από μία απόψεις, αλλά αυτές θα πρέπει κάπου να συγκλίνουν. Θα μιλήσουμε όμως γι’ αυτό σε κάποιο άλλο άρθρο.

ΕΞΙΣΤΟΡΗΣΗ ΣΕ ΠΡΩΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ

Η εξιστόρηση σε πρώτο πρόσωπο είναι για πολλούς συγγραφείς ο πιο φυσικός κι ο πιο οικείος τρόπος για να πεις μια ιστορία.  Ο αναγνώστης ξέρει ποιος μιλάει και η ιστορία φαίνεται να είναι πιο πειστική και αυθεντική επειδή αυτός που την διηγείται έχει πάρει μέρος , ή τουλάχιστον ήταν μάρτυρας της ιστορίας.

Η εξιστόρηση σε πρώτο πρόσωπο μας κάνει να αισθανόμαστε ότι βρισκόμαστε σε άμεση επαφή με τον χαρακτήρα, κι αυτή η σχέση αφηγητή/αναγνώστη μπορεί να φορτίσει την ιστορία με ενέργεια που μπορεί να μην υπήρχε διαφορετικά.

Ο κύριος περιορισμός της εξιστόρησης σε πρώτο πρόσωπο είναι ότι ο αφηγητής μπορεί να διηγηθεί μόνο αυτά που το πρόσωπο αυτό ξέρει, βλέπει και σκέφτεται.  Οτιδήποτε άλλο ανακαλύπτει ο αναγνώστης είναι από δεύτερο χέρι.  Η αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο θεωρείται από πολλούς δύσκολη επειδή θα πρέπει να γίνει εξαιρετικά καλά, αλλιώς ρισκάρεις να προκαλέσεις την βαρεμάρα του αναγνώστη, ιδιαίτερα σε μεγάλα έργα.

ΕΞΙΣΤΟΡΗΣΗ ΣΕ ΤΡΙΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ—ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΑΠΟΨΗ

Η αντικειμενική άποψη σε τρίτο πρόσωπο είναι το αντίθετο της άποψης σε πρώτο πρόσωπο.  Η αντικειμενική άποψη είναι η πιο απόμακρη προσέγγιση που μπορείς ν’ ακολουθήσεις.  Η αφήγηση παραμένει αυστηρά έξω από τα όρια της ίδιας της ιστορίας, έτσι μοιάζει με κάποιο είδος ουδέτερου, δημοσιογραφικού ρεπορτάζ.  Η ιστορία εξιστορείται στον αναγνώστη με τρόπο που δεν του επιτρέπει να ακούσει τις εσωτερικές σκέψεις κανενός απ’ τους χαρακτήρες.

Αυτή είναι, φυσικά, μια πολύ περιοριστική άποψη.  Ο αναγνώστης μπορεί μόνο να υποθέσει για τις σκέψεις του χαρακτήρα, παρακολουθώντας τι κάνει και ακούγοντας τι λέει.  Αυτό δεν είναι κακό γιατί η προσέγγιση αυτή απαιτεί οικονομία στην γλώσσα, κάτι που είναι σοφό να μάθουν οι νέοι συγγραφείς.  Εκτός αυτού, με το να εμποδίζει τον αναγνώστη να βλέπει τον εσωτερικό αναβρασμό που ταράζει τον έναν ή τον άλλο χαρακτήρα μπορεί –αν γίνει συγκρατημένα—να δημιουργήσει ένα είδος έντασης ή αγωνίας που διαφορετικά θα ήταν δύσκολο να επιτευχθεί.

Αυτή η μέθοδος εξιστόρησης δεν χρησιμοποιείται πολύ στην εποχή μας.  Οι αναγνώστες σήμερα έχουν συνηθίσει να ξέρουν κάποιες από τις μύχιες σκέψεις, φόβους, επιθυμίες, κ.λπ. των χαρακτήρων, κάτι που μπορεί να τους τραβήξει βαθύτερα στην ιστορία και να διεγείρει την περιέργειά τους για το τι θα γίνει μετά.  Εκτός αν ο συγγραφέας καταφέρει να χρησιμοποιήσει την αντικειμενική άποψη με μεγάλη μαεστρία, ρισκάρει η ιστορία του να φανεί κρύα στον αναγνώστη, που είναι αναγκασμένος να την παρακολουθεί από απόσταση, ή αλλιώς, αν ο συγγραφέας έχει μεγάλη αφηγηματική δύναμη, να φανεί ύποπτα επινοητική.

ΕΞΙΣΤΟΡΗΣΗ ΣΕ ΤΡΙΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ – ΑΠΟΨΗ ΠΑΝΤΟΓΝΩΣΤΗ (ΑΦΗΓΗΣΗ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ)

Με την άποψη της παντογνωσίας ο συγγραφέας είναι σαν τον Θεό.  Είναι πάντα παρών και έχει πλήρη συνείδηση του τι συμβαίνει.  Ξέρει τα πάντα, βλέπει τα πάντα και παρ’ όλα αυτά λέει μόνο αυτά που κατά την κρίση του είναι απαραίτητα να γνωρίζει ο αναγνώστης.  Σαν παντογνώστης μπορεί να μπει και να βγει από το μυαλό οποιουδήποτε, ανάλογα με τις απαιτήσεις της ιστορίας.  Είναι μια τεχνική που προσφέρει μεγάλη ευρυχωρία και ο συγγραφέας χαίρεται την απόλυτη συγγραφική ελευθερία.  Μάλιστα, μερικοί αρχάριοι συγγραφείς νομίζουν πώς αυτό είναι το μόνο αυθεντικό γράψιμο.  Όμως η άποψη αυτή δημιουργεί πολύ δουλειά για τον αναγνώστη που πρέπει να πηδάει από την μία προσωπικότητα στην άλλη, από το ένα μυαλό στο άλλο, και μάλιστα μέσα στην ίδια σκηνή.  Το βρίσκει έτσι δύσκολο να δεθεί με την ιστορία και με κάποιον από τους χαρακτήρες.  Μάλιστα, μπορεί απλά να προσκολληθεί στον χαρακτήρα που παίρνει τις περισσότερες αποφάσεις και να χάσει το πραγματικό νόημα της ιστορίας.

ΕΞΙΣΤΟΡΗΣΗ ΣΕ ΤΡΙΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ – ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΑΠΟΨΗ (ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΗ)

Η περιορισμένη άποψη τρίτου προσώπου μοιάζει με την άποψη πρώτου προσώπου επειδή ακολουθεί τον κυρίως χαρακτήρα από την μια σκηνή στην άλλη φιλτράροντας την ιστορία αποκλειστικά μέσα απ΄ αυτόν.  Η διαφορά με την εξιστόρηση σε πρώτο πρόσωπο είναι ότι ο συγγραφέας έχει το πλεονέκτημα να αποτραβηχτεί από τον χαρακτήρα ή να τον πλησιάσει πολύ κοντά, όπως το θεωρεί απαραίτητο.  Μπορεί την μια στιγμή να είναι ουδέτερος και την άλλη οικείος και συμπαθής με τις σκέψεις του χαρακτήρα.  Με άλλα λόγια, χρησιμοποιώντας αυτή την άποψη, ο συγγραφέας έχει μια κινητικότητα που η αντικειμενική άποψη και η άποψη σε πρώτο πρόσωπο δεν επιτρέπουν.

Όμως κι αυτή η άποψη έχει τους περιορισμούς της.  Πρώτα απ’ όλα, όπως και στο πρώτο πρόσωπο είσαι περιορισμένος στην άποψη αυτού του ενός χαρακτήρα και μπορείς να δεις και να καταλάβεις τα πράγματα μόνο μέσα απ’ αυτόν.  Απ’ την στιγμή που θ’ ακολουθήσεις αυτή την άποψη ο αναγνώστης δεν θα δει τίποτε που αυτός ο χαρακτήρας δεν μπορεί να δει και να καταλάβει.  Συχνά μπορεί να καταλήξει σε κάποια αδεξιότητα, επειδή από τη μια, δεσμεύεσαι απόλυτα σ’ αυτόν τον ένα χαρακτήρα, ενώ ταυτόχρονα προσπαθείς να διηγηθείς την ιστορία αντικειμενικά.  Αν κάποιος δεν το χειριστεί με μεγάλη μαεστρία, μπορεί να φαίνεται απίστευτο, στομφώδες ή ακόμα και ανόητο.

ΠΟΛΛΑΠΛΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ – ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΑΠΟΨΗ

Η άποψη αυτή συνδυάζει τα πλεονεκτήματα του τρίτου αντικειμενικού προσώπου και του τρίτου υποκειμενικού προσώπου.  Αυτή η άποψη δεν σε περιορίζει σε ένα χαρακτήρα, όπως κάνει το τρίτο υποκειμενικό πρόσωπο, αλλά ούτε και σου απαγορεύει να μπεις στο μυαλό πολλών άλλων χαρακτήρων στην ιστορία.  Μ’ αυτό τον τρόπο ο συγγραφέας κρατάει τον αναγνώστη στον τόπο της δράσης, και δεν χρειάζεται να μαθαίνει για άλλες δραστηριότητες –που λαβαίνουν χώρα κάπου αλλού—από διαδόσεις ή φήμες.

Ένα άλλο πλεονέκτημα αυτής της άποψης είναι ότι ο συγγραφέας μπορεί να εμπλουτίσει τους μικρότερους ή δευτερεύοντες χαρακτήρες του, βαθαίνοντας έτσι τους υπαινιγμούς της ιστορίας.

Αυτή η άποψη είναι η δημοφιλέστερη και πιο διαδεδομένη σήμερα και έχει πάρει την θέση των αντικειμενικών απόψεων εξιστόρησης.

Υπάρχουν ασφαλώς και παραλλαγές αυτών των βασικών απόψεων.  Για παράδειγμα, κάποιος μπορεί να χρησιμοποιήσει πολλαπλές απόψεις σε πρώτο πρόσωπο στο ίδιο μυθιστόρημα, ή μπορεί να εξατομικεύσει τον παραδοσιακό ουδέτερο τόνο του τρίτου αντικειμενικού προσώπου, δίνοντας συγκεκριμένο χαρακτήρα στον τόνο του άλλως αντικειμενικού τόνου.  Μπορεί ακόμα και να παίξει χρησιμοποιώντας το δεύτερο πρόσωπο και απευθυνόμενος στον αναγνώστη.

Μάλιστα, στην σημερινή εποχή, ο συγγραφέας μπορεί να κάνει ό,τι θέλει με το θέμα των απόψεων (POV=Point Of View).  Όπως κι αν έχει, η άποψη της επιλογής μας θα πρέπει να είναι κατάλληλη για το συγκεκριμένο μυθιστόρημα.

Προτεινόμενος αριθμός κεφαλαίων για διάφορα είδη βιβλίων

Είδος μυθιστορήματος                 Αριθμός κεφαλαίων     Είδος μυθιστορήματος        Αριθμός κεφαλαίων

Λογοτεχνικό μυθιστόρημα  36 - 44 Αστυνομικό  28 - 32
Φαντασία  35 - 40 Μυστηρίου  28 - 32
Φρίκης  35 - 40 Δράσης/Περιπέτειας  28 - 32
Επιστημονικής Φαντασίας  30 - 32 Φτηνά Ρομαντικά  18 - 34
Γουέστερν  20 Εγχειρίδια κατασκευών  18 – 24
Εφηβικό μυθιστόρημα  18 - 20 Νεανικό (9 – 13)  12 - 15
Σενάρια  12

Μερικά είδη μυθιστορημάτων έχουν ένα πολύ συγκεκριμένο αριθμό κεφαλαίων, όπως λόγου χάρη, τα Γουέστερν και τα φτηνά, ρομαντικά μυθιστορήματα.  Ιδιαίτερα τα τελευταία ακολουθούν αυστηρά, συγκεκριμένες προδιαγραφές, και πρέπει απαραιτήτως να έχουν happy ending.  Γι’ αυτό, στη συγκεκριμένη περίπτωση, είναι καλό να ξέρει κανείς από πριν τι είδους μυθιστορήματα δημοσιεύει ο εκδότης της επιλογής του.

Είναι καλό να στοχεύσει κανείς για περίπου δέκα σελίδες ανά κεφάλαιο.  Αν υπολογίσουμε ότι κάθε σελίδα περιέχει κατά μέσο όρο γύρω στις 320 λέξεις με το διάστημα στο 1½ και γράμματα 12άρια, έχουμε 3,200 λέξεις ανά κεφάλαιο.  Αυτό βέβαια χονδρικά.  Αυτού του είδους ο διαμελισμός βοηθάει ώστε να μην πελαγώνουμε κάθε φορά που σκεπτόμαστε ότι πρέπει να γράψουμε ένα ολόκληρο βιβλίο.

Είναι καλό να κάνουμε μία λίστα με τους αριθμούς των κεφαλαίων και δίπλα, με δύο λόγια, να γράψουμε το περιεχόμενο του κάθε κεφαλαίου.  Έτσι όταν καθίσουμε να γράψουμε θα ξέρουμε τι πρέπει να περιέχει το συγκεκριμένο κεφάλαιο και θα είναι έτσι ευκολότερο να το αναπτύξουμε.

Καλή δουλειά και καλή επιτυχία

Της Έλενας Τίγκα