ΑΠΟΨΗ ΣΤΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ
(POINT OF VIEW - POV)
Κάθε ιστορία έχει τον αφηγητή της. Ποιανού την άποψη θα επιλέξουμε για να πει την ιστορία θα καθορίσει τον τρόπο που η ιστορία θα ειπωθεί και θα επηρεάσει βαθιά την ίδια την φύση της ιστορίας.
Ο αφηγητής ή αφηγήτρια δεν είναι πάντα ο πρωταγωνιστής μας. Μπορεί να επιλέξουμε να πει κάποιος άλλος την ιστορία του ήρωα ή της ηρωίδας μας. Ας πούμε, για παράδειγμα, ότι θέλω να γράψω την ιστορία ενός ορφανού αγοριού που το σκάει από το ορφανοτροφείο και κάποια μέρα γίνεται πρόεδρος κάποιας εταιρείας αλλά βρίσκει και τον πραγματικό του πατέρα. Μπορεί να επιλέξω να πω την ιστορία από την άποψη του παιδιού ή από την άποψη του πατέρα, ή ακόμα από την άποψη κάποιου τρίτου που έχει παρακολουθήσει το παιδί από κοντά όλη του την ζωή. Ανάλογα με την άποψη που θα επιλέξω, θα έχω και μια εντελώς διαφορετική ιστορία. Εξαρτάται που θέλω να δώσω την έμφαση και τι είδους ιστορία θέλω πραγματικά να πω. Μπορώ, βέβαια, να χρησιμοποιήσω περισσότερες από μία απόψεις, αλλά αυτές θα πρέπει κάπου να συγκλίνουν. Θα μιλήσουμε όμως γι’ αυτό σε κάποιο άλλο άρθρο.
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΚΑΙ GENRE
Στην Ελλάδα επικρατεί μεγάλη σύγχυση ανάμεσα στα δύο είδη μυθιστορημάτων και θα ήθελα να ξεκαθαρίσω τη διαφορά. Γενικά, επικρατεί η αντίληψη πως οτιδήποτε φτάνει στη λίστα των bestsellers είναι ποιοτικά καλύτερο, πράγμα που δεν είναι αλήθεια, τουλάχιστον σύμφωνα με την αγγλόφωνη ακαδημαϊκή κοινότητα. Η λίστα των bestsellers αποτελείται απλά από βιβλία που είναι τα πιο δημοφιλή, διαβάζονται δηλαδή περισσότερο από το ευρύ κοινό.
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ
Το «λογοτεχνικό μυθιστόρημα» είναι εξαιρετικά δύσκολο να καθοριστεί. Ο όρος αυτός άρχισε να χρησιμοποιείται κάπου στη δεκαετία του εβδομήντα, κυρίως για να ξεχωρίσει τα «σοβαρά» μυθιστορήματα από τα εμπορικά και δημοφιλή. Σε γενικές γραμμές όμως, «λογοτεχνικό» θεωρείται το είδος εκείνο που ενίσταται στις συμβατικές ιδέες, ασχολείται περισσότερο με τη γλώσσα, το εκφραστικό ύφος και το ψυχολογικό βάθος των χαρακτήρων παρά με την πλοκή. Συχνά είναι προκλητικό, πολύπλοκο και ασχολείται με μεγάλα ανθρώπινα διλλήματα. Οι συγγραφείς τους έχουν υψηλές καλλιτεχνικές τάσεις και πιστεύουν στον ηθικό σκοπό του μυθιστορήματος. Στόχος τους είναι να μας κάνουν να σκεφτούμε, ν’ αλλάξουμε. Στα λογοτεχνικά περιλαμβάνεται φυσικά και ολόκληρη η κλασσική λογοτεχνία.
Προς Υπεράσπιση της Φανταστικής Λογοτεχνίας
«Όταν εξετάζω τον εαυτό μου και τις μεθόδους σκέψης μου, καταλήγω στο συμπέρασμα ότι το χάρισμα της φαντασίας υπήρξε για μένα πιο σημαντικό απ’ οποιοδήποτε ταλέντο για αφηρημένη, θετική σκέψη»
Albert Einstein
Δεν ξέρω τι έχουν οι άνθρωποι κατά της φαντασίας, και κατά συνέπεια, κατά της φανταστικής λογοτεχνίας, όμως χωρίς αυτή την ικανότητα με την οποία ο Θεός έχει προικίσει τον άνθρωπο, θα ζούσαμε ακόμα σε σπήλαια και θα πολεμούσαμε με ρόπαλα. Ο άνθρωπος, για να δημιουργήσει κάτι καινούργιο που θα τον βοηθήσει να προχωρήσει ένα βήμα μπροστά στην καλυτέρευση της ζωής του, θα πρέπει πρώτα να το φανταστεί –δηλαδή, να το σκεφτεί και να προσθέσει σ’ αυτό μια εικόνα. Το καλύτερο παράδειγμα είναι ο Ίδιος ο Θεός, ο Οποίος δημιούργησε το σύμπαν από το τίποτα. Δεν το αντέγραψε από κάποια προϋπάρχουσα πραγματικότητα, αλλά γεννήθηκε αρχικά στη σκέψη Του, δηλαδή στη φαντασία Του. Το τι διαδικασία ακολούθησε, δεν έχει και τόσο μεγάλη σημασία. Το σημαντικό είναι ότι δημιούργησε ένα σύμπαν μέσα στο οποίο συμπεριέλαβε όλη την επιστήμη που γνωρίζουμε, κι αυτή που ακόμα δεν γνωρίζουμε. Στην ουσία, ο άνθρωπος απλά ανακαλύπτει από το ήδη υπάρχων υλικό. Μόνον ο Θεός δημιουργεί από το τίποτα.
Η ΙΔΙΟΣΥΓΚΡΑΣΙΑ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ
Σε κάποια πρόσφατη έρευνα αποκαλύφθηκε ότι η πλειοψηφία των συγγραφέων είναι άνθρωποι εσωστρεφείς. Ανάμεσα στους εσωστρεφείς, δύο είναι οι ιδιοσυγκρασίες που ξεχωρίζουν: οι διαισθητικοί και οι στοχαστές που φτάνουν το 22% και 23% αντίστοιχα. Θα πρέπει να σημειώσουμε εδώ ότι οι δύο αυτές ιδιοσυγκρασίες θεωρούνται από τους ψυχολόγους ερευνητές οι πιο σπάνιες. Ανάμεσα στις υπόλοιπες εσωστρεφείς ιδιοσυγκρασίες, οι συγγραφείς κυμαίνονται από το 1% έως το 12%. Τα ποσοστά των διαφόρων εξωστρεφών συγγραφέων κυμαίνονται από 1% έως το 6%.
Το ότι οι περισσότεροι συγγραφείς είναι εσωστρεφείς δεν είναι έκπληξη, αφού η συγγραφή αφορά τον συλλογισμό και τις ιδέες και όχι τον εξωτερικό κόσμο. Ειδικά οι διαισθητικοί και οι στοχαστές, είναι άνθρωποι που αγαπούν το θεωρητικό και αφηρημένο μάλλον, παρά το χειροπιαστό και το συγκεκριμένο. Είναι άνθρωποι πρόθυμοι να πιστέψουν, χωρίς απόδειξη. Εκτός αυτού, η συγγραφή είναι κατ’ εξοχήν μοναχική απασχόληση και οι εσωστρεφείς χαρακτήρες είναι άνθρωποι μοναχικοί. Οι συγγραφείς, συνήθως άνθρωποι πειθαρχημένοι και οργανωμένοι –ο καθένας με το δικό του τρόπο- δεν έχουν πρόβλημα να μείνουν για πολλές ώρες μόνοι, κλεισμένοι σ’ ένα δωμάτιο, χαμένοι στον κόσμο της ιστορίας τους.